گزارشی از پنل تخصصی «فرصت‌ها و دغدغه‌های موسیقی در عصر هوش مصنوعی» در همایش روز جهانی مالکیت فکری با شعار “ضرب آهنگ مالکیت فکری را احساس کنید”
در جریان یک نشست تخصصی با محور «فرصت‌ها و دغدغه‌های موسیقی در عصر هوش مصنوعی»، کارشناسان حقوق، فناوری و موسیقی به بررسی ابعاد گوناگون تأثیر هوش مصنوعی بر تولید، انتشار و حقوق آثار موسیقایی پرداختند. این نشست با حضور امیر آقایی، دکتر زمانی‌زاده و جمعی از فعالان صنعت موسیقی برگزار شد و مهم‌ترین مسائل حقوقی، فنی و فرهنگی مرتبط با این پدیده نوظهور مورد بحث قرار گرفت.
بازتعریف خلاقیت در حقوق مالکیت فکری
امیر آقایی در ابتدای سخنان خود، ورود هوش مصنوعی به حوزه موسیقی را چالشی جدی برای مبانی کلاسیک حقوق مالکیت فکری دانست. او با تأکید بر نقش انسان به عنوان خالق اثر در نظریات سنتی، گفت: «عنصر خلاقیت ذهنی انسانی، هسته‌ی اصلی شناسایی حق مؤلف است؛ اما با ورود هوش مصنوعی، این بنیان دچار گسست شده و پرسش‌های اساسی در حوزه حمایت قانونی از آثار پدید آمده توسط الگوریتم‌ها ایجاد شده است.»
وی با اشاره به کنوانسیون برن و قوانین موجود در اتحادیه اروپا، بریتانیا و ایالات متحده، رویکردهای گوناگون کشورها نسبت به مالکیت آثار خلق‌شده توسط هوش مصنوعی را تشریح کرد و گفت: «در آمریکا تأکید بر لزوم دخالت ذهن انسانی در خلق اثر است، اما بریتانیا مدل متفاوتی را برگزیده و حقوق مؤلف را به طراح یا ناظر الگوریتم نسبت داده است.»
مرز باریک بین آموزش و نقض حقوق مالکیت
یکی دیگر از نکات کلیدی این پنل، استفاده از داده‌های دارای کپی‌رایت برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی بود. آقایی با اشاره به دستورالعمل‌های اتحادیه اروپا و دکترین استفاده منصفانه در آمریکا، هشدار داد: «مرز میان آموزش مدل‌ها و نقض حقوق صاحبان آثار بسیار باریک است. استفاده پژوهشی از داده‌های موسیقایی ممکن است در برخی شرایط مجاز باشد، اما بهره‌برداری تجاری از آن‌ها نیازمند کسب اجازه‌ی صریح و کتبی از صاحب اثر است.»
شبیه‌سازی صدا، چالش نوین حقوق شخصیت
در ادامه، موضوع بازتولید صدا و شبیه‌سازی دیجیتالی شخصیت‌های هنری با استفاده از هوش مصنوعی مورد بحث قرار گرفت. آقایی ضمن اشاره به پرونده‌های قضایی در ایالات متحده و اروپا، گفت: «در بسیاری از کشورها، استفاده از صدای شبیه‌سازی‌شده‌ی خوانندگان یا بازیگران بدون کسب اجازه، نقض حقوق شخصیت و شهرت تلقی شده و با آن به‌شدت برخورد می‌شود. به‌عنوان نمونه، دادگاه کالیفرنیا در سال ۲۰۲۳ شرکتی را به پرداخت غرامت ۲.۵ میلیون دلاری به دلیل استفاده تبلیغاتی از صدای شبیه‌سازی‌شده محکوم کرد.»
صیانت از آثار موسیقایی در زیست‌بوم داخلی
دکتر زمانی‌زاده نیز در بخش دوم پنل، با تمرکز بر وضعیت داخل کشور، به موضوع صیانت از آثار موسیقایی پرداخت. او با اشاره به تجربیات خود در توسعه پلتفرم‌های موسیقی، گفت: «در کشور ما، صیانت از آثار موسیقیایی در مرحله تولید و انتشار، با چالش‌های جدی مواجه است. از یک‌سو، ابزارهای شناسایی و تطبیق آثار در سطح فنی هنوز فراگیر نشده‌اند، و از سوی دیگر، قوانین موجود به‌روز نیستند و نمی‌توانند به‌طور کامل از حقوق هنرمندان حمایت کنند.»
وی افزود: «برای تحقق حفاظت مؤثر، باید میان محتوا، سرویس و بسترهای انتشار تفکیک قائل شویم و در کنار اعطای حقوق، ساختارهای حمایتی و نظارتی نیز طراحی و اجرا شود. در غیر این صورت، موج جدید آثار هوش‌مصنوعی می‌تواند فضای تولید و نشر موسیقی را با اختلال مواجه کند.»
سخن پایانی
در پایان این نشست، سخنرانان بر لزوم بازنگری در قوانین ملی و تدوین مقررات جدید متناسب با تحولات فناوری تأکید کردند. همچنین پیشنهاد شد که همکاری میان نهادهای حقوقی، فناوری، فرهنگی و هنری برای شکل‌گیری چارچوب‌های حمایت و صیانت از آثار موسیقایی در عصر دیجیتال تقویت شود.
لینک کوتاه: