به بهانه انتخابات دور هفتم سازمان نظام صنفی رایانه ای کشور، سعید امامی، مدرس مدعو دانشگاهها و مؤسسات آموزشی و مشاور ارشد توسعه کسب وکار، فرایندگرایی، انتخاب راه حلهای نرم افزاری سازمانی؛ و تحول دیجیتالی سازمان‌ها در یادداشت دوم خود با ذکر دغدغه‌های گذشته سازمان نظام صنفی رایانه‌ای (نصر) در نحوه مدیریت سازمان نصرهای استانی و کشور، نیم‌نگاهی به ساختار سازمانی نصرهای استانی (با بهره گیری از تجربیات روبه جلوی سازمان نصر استان تهران به‌عنوان بزرگ‌ترین سازمان نصر استانی) داشته و ضمن تحلیل خلاصه انواع سبک‌های مدیریتی قابل‌اجرا در سازمان‌های نصر استانی، از کاندیداهای محترم (خصوصاً آن‌هایی که نیم‌نگاهی به پست ریاست و نایب‌رئیسی هیئت‌مدیره دارند) پرسیده است: اگر در انتخابات پیروز شوید با چه سبک مدیریتی و با چه ساختار سازمانی مشخص و مدونی می‌خواهید سازمان نصر استانی خود را مدیریت نمایید.
در ادامه یادداشت دوم حامی پویش توسعه صنعت نرم‌افزار ایران (تصنا) از نظرتان می گذرد.
در یادداشت اول، بر ضرورت مشارکت حداکثری اعضا در این انتخابات آزاد و مردم‌نهاد و مطرح نمودن این مهم که الآن زمان مناسب برای تیم‌سازی و تقسیم پست‌های سازمانی (قبل از برگزاری یک انتخابات آزاد) نیست، تأکید کردم. به علاوه در آن یادداشت به‌اختصار به ویژگی‌های پیشنهادی که یک کاندیدا باید داشته باشد (خصوصاً کاندیداهای مدنظر شرکت‌های نرم‌افزاری) با عناوین زیر پرداخته شد.
- صنفی باشد و سابقه فعالیت مؤثر در سازمان نصر را داشته باشد
- از خانواده صنعت نرم‌افزار بوده و با دغدغه‌های این صنعت آشنا باشد
- از جنس بخش خصوصی باشد
- تجربه دغدغه‌های صنعت نرم‌افزار را چشیده باشد
- و نهایتاً در برنامه انتخاباتی فردی (نه تبلیغات لیست‌های انتخاباتی) بگوید می‌خواهد مسئولیت کدام گوشه از کار را بگیرد
در این یادداشت تلاش شده است تا با ذکر دغدغه‌های گذشته سازمان نظام صنفی رایانه‌ای (نصر) در نحوه مدیریت سازمان نصرهای استانی و کشور (البته با توجه به اساسنامه و کتاب آبی ازیک‌طرف و اختیارات هیئت‌مدیره از طرف دیگر)، نیم‌نگاهی به ساختار سازمانی نصرهای استانی (با بهره گیری از تجربیات روبه جلوی سازمان نصر استان تهران به‌عنوان بزرگ‌ترین سازمان نصر استانی) داشته و ضمن تحلیل خلاصه انواع سبک‌های مدیریتی قابل‌اجرا در سازمان‌های نصر استانی، از کاندیداهای محترم (خصوصاً آن‌هایی که نیم‌نگاهی به پست ریاست و نایب‌رئیسی هیئت‌مدیره دارند) این سؤال مهم پرسیده شود که:
اگر در انتخابات پیروز شوید با چه سبک مدیریتی و با چه ساختار سازمانی مشخص و مدونی می‌خواهید سازمان نصر استانی خود را مدیریت نمایید.
امیدوارم تمامی کاندیداهای محترم به شکل فردی یا گروهی، علاوه بر شعارها و مستندات تبلیغاتی منتشره، نظرات خود را دراین‌خصوص و به‌طور کاملاً شفاف، قبل از فرارسیدن زمان رأی‌گیری به اطلاع اعضای صنف برسانند. البته ذکر این نکته مهم است که سبک‌های مدیریتی اعضای هیئت‌مدیره ادوار قبلی قطعاً براساس مقتضیات زمان خودش بوده است و در این یادداشت به‌هیچ‌وجه قصد برگشت به گذشته را نداریم، هرچند که اعضای محترم سازمان نصر (خصوصاً نسل جوان و تحول‌آفرین صنعت نرم‌افزار و هوش مصنوعی) به‌طورقطع تجربیات گذشته را رصد کرده و چراغ راه آینده سازمان نصر قرار خواهند داد.
امروزه (خصوصاً در سمن[۱]ها) باید از سبک مدیریت اقتدارگرایانه و رضاشاهی پرهیز کرده و دنبال سبک مدیریت مشارکتی بود
هرکدام از کاندیداهای محترم هیئت‌مدیره، خود مدیرعامل یا عضو هیئت‌مدیره یک شرکت بخش خصوصی یا خصولتی و احیاناً دولتی هستند و با کوله باری از تجربه مدیریتی پا به عرصه انتخابات گذاشته و خواهند گذاشت.
تجربه و تحقیقات مدیریتی ثابت کرده است که یک مدیر خیلی موفق در یک اکوسیستم، در اکثر مواقع با همان سبک مدیریتی قبلی نمی‌تواند در یک اکوسیستم دیگر و حتی در همان اکوسیستم ولی در یک محل جغرافیایی دیگر و با فرهنگ کاری دیگر موفق باشد. ضمن آنکه سبک مدیریتی در سمن‌ها، قطعاً متفاوت از اداره یک شرکت بخش خصوصی یا دولتی است؛ اما به نظر نگارنده متأسفانه در اکثر موارد اعضای منتخب هیئت‌مدیره سازمان نصر، با همان شیوه و راهکارهایی که شرکت خود را (در اکثر موارد به‌خوبی) اداره کرده‌اند، اقدام به مدیریت سازمان‌های نصر استانی یا نصر کشور نیز نموده‌اند. حال اگر نیم نگاهی به انواع روشها و سبک‌های مدیریتی داشته باشیم، نه‌تنها با تفاوت در نحوه عملکرد هیئت‌مدیره‌های ادوار مختلف روبرو می‌گردیم، بلکه اختلاف‌سلیقه در سبک مدیریتی اعضای یک هیئت‌مدیره جدید نیز می‌تواند چالشی شده و منجر به فرصتسوزی گردد.
لذا در زیر برخی از دیدگاه‌ها و پیشنهادهای اجرایی، جهت اظهارنظر مشخص و صریح کاندیداها و حتی پیشکسوتان این صنعت، مطرح می‌گردد. امید است که کاندیداهای محترم و حتی گروه‌هایی که پس از تائید صلاحیت کاندیداها شکل گرفته و با انتشار لیست‌های مشترک، بازار انتخابات را جدی‌تر خواهند نمود، در تعیین و تعریف مواضع و اهداف انتخاباتی خود به‌طور شفاف در خصوص سبک مدیریتی مدنظر، اطلاع‌رسانی نمایند تا اعضا (انتخاب‌کنندگان) با دقت نظر و علاقه‌مندی بیشتری وارد عرصه یک انتخابات پرشور گردند.
- وجه اشتراک سبک مدیریتی اعضا صنف، فقط می‌توانند التزام همگانی به جاری‌سازی تفکر سیستمی و فرایندگرایی باشد
به همه کاندیداهای محترم و حتی به همه اعضای صنف و همکاران محترمشان، جداً پیشنهاد می‌گردد که حتماً کتاب آقای قراجهداغی استاد بزرگ و بین‌المللی تفکر سیستمی[۲] را مطالعه نمایند.
- با نگاه تفکر سیستمی، سازمان‌ها و کسب‌وکارها باید در سبک مدیریتی خود از سیستم‌های بسته و حتی نیمه بسته به‌سرعت به سمت سیستم‌های باز حرکت کنند. در سیستم‌های باز نه‌تنها اهداف از قبل پیش‌بینی‌شده مرتباً در حال تغییر خواهند بود بلکه استراتژی‌ها و راه‌های رسیدن به هدف نیز باید پویا بوده و با تکیه‌بر رخدادها تغییر نمایند. متأسفانه عملکرد هیئت‌مدیره‌های سازمان نصر عمدتاً از جنس واکنش به جریانات روز حوزه فناوری اطلاعات گذشته است و در عمل هیچ راهبرد مشخصی برای رسیدن به یک هدف مشخص (مثلاً تدوین راهبردها و انواع اقدام‌های مستمر برای رسیدن به هدف افزایش قیمت نرم‌افزار متناسب با ارزش و قیمت‌های جهانی آن؛ و یا چند برابر کردن اندازه بازار)، به‌طورجدی و خارج از فضای شعارگونه انتخاباتی در دستورکار قرار نگرفته است. البته این کلام به مفهوم آن نیست که اقدامات هیئت‌مدیره‌های ادوار گذشته اصلاً مؤثر یا بعضاً راهبردی نبوده است؛ اما متأسفانه اقدامات راهبردی قبلی، اکثراً جزیره‌ای و موردی بوده است.
در یادداشت‌های بعدی به نحوه برگزاری جلسات هیئت‌مدیره در سازمان نصر بیشتر خواهم پرداخت.
- فرایندگرایی از اصول پایه تفکر سیستمی است (متأسفانه کوزه‌گر حتی از کوزه شکسته هم آب نمی‌خورد). هرچند که همیشه بازبینی و تحول‌آفرینی فرایندهای جاری دبیرخانه در هیئت‌مدیره‌های اکثر ادوار مدنظر بوده است ولی هنوز هیچ پروژه مؤثری اجرا نشده است.
- با نگاه تفکر سیستمی، کار تیمی و سبک مدیریت مشارکتی ضروری است.
هدف از انتخابات مجلس، شورای شهر، هیئت‌مدیره سمن‌ها و دیگر موارد مشابه، توجه به نظر اکثریت و اجرای عدالت و دمکراسی است. چراکه هیچ‌گاه هدف از انتخابات این نبوده است که یک اقلیتی مستقلاً برای اکثریت تصمیم‌گیری نمایند. بلکه هدف آن بوده است که منتخب‌شدگان همواره نماینده نظرات منتخبکنندگان خود باشند (ضرورت برقراری ارتباط مستمر اعضای هیئت‌مدیره با اعضا).
خاطرم هست در چندین سال پیش و در اوایل مطرح‌شدن اینترنت و بحث دولت الکترونیک در دنیا، دریکی از سمینارهای انجمن انفورماتیک ایران با عنوان «رأی‌گیری الکترونیکی» مطرح شد که دریکی از کشورهای اروپایی، اعضای شورای شهر که طبیعتاً منتخب مردم آن شهر هستند، در برخی از تصمیم‌گیری‌ها مهم به‌صورت الکترونیکی مجدد از همه مردم نظرسنجی کرده و براساس نتایج این نظرسنجی تصمیم می‌گیرند.
اما متأسفانه در سبک مدیریت اقتدارگرایانه، در ادوار گذشته، دیده‌شده است که حتی اعضای هیئت‌مدیره هم در اتخاذ برخی از تصمیم‌گیری‌های رئیس یا هیئت‌رئیسه مورد مشورت قرار نمی‌گیرند. همیشه توجیه این بوده است که برای پیش برد کارهای اجرایی و روزمره (مثلاً انتخاب مجری برگزارکننده الکامپ) که نمی‌شود هرروز جلسه هیئت‌مدیره تشکیل داد.
- تعهد به تغییر و تحول یک اصل است؛ اما برای تغییر باید برخی DNA های غلط فرهنگی را جراحی نموده و تغییر داد. در سریال گالیور اگر فقط یک نفر می‌گفت «من میدونم ما موفق نمیشیم» متأسفانه الآن یک نفر هم شعار موفقیت نمی‌دهد. یاد گرفته‌ایم که فقط مشکلات را شناسایی کنیم و برای حل آن نیز دنبال حمایت‌های دولتی برویم.
هیئت‌مدیره موظف است که برای تحول، فرصت‌ها را پیدا کرده و توسعه دهد.
تهدیدها را به فرصت تبدیل کند.
با اقدامات عمل‌گرایانه (که فقط با ایجاد یک ساختار سازمانی قدرتمند تخصصی و فراتر از فعالیت‌های روزمره دبیرخانه‌ای امکان‌پذیر است) راه توسعه صنعت نرم‌افزار و ICT را مشخص و هموار سازد.
انجام این‌گونه موارد طرح اجرایی می‌خواهد نه شعار و حرف، با دو هفته یک‌بار دورهم جمع شدن نمی‌توان اقدامات راهبردی را اجرایی نمود. باید مشاوران بزرگ و کارشناسان اجرایی راهبردی در کنار هیئت‌مدیره باشند.
مشخصاً کاندیداهای محترم هیئت‌مدیره بگویند راهکار و طرح اجرایی آنان برای تحقق تحول (نه شعار تحول) چیست؟
- نگاه به تشکیل رسته‌ها و کمیسیون‌ها و کارگروه‌های تخصصی باید توسعه‌ای و روبه‌جلو باشد
این حرکت روبه‌جلو در طی ادوار گذشته و به‌مرورزمان تا حدودی شکل گرفته است. تعداد کمیسیون‌ها افزایش یافته و امکان انتخاب روسای کمیسیون‌ها خارج از هیئت‌مدیره مهیا شده است. در سازمان نصر تهران سه رسته تخصصی نرم‌افزار، سخت‌افزار و خدمات در دوره ششم تشکیل گردیده است؛ اما این کافی نیست. باید با هدف مشخص و جدی توسعه بازار، از منظر اکوسیستمی، کمیسیون‌های بیشتری شکل بگیرند (در حال حاضر فقط تا حدودی در حوزه سلامت، خرده‌فروشی و فروشگاهی و بانکی کمیسیون‌های تخصصی در سازمان نصر تهران ایجاد شده است) و تعامل تخصصی مستقیم بین بازیگران صنعت نرم‌افزار و دیگر بخش‌های فناوری اطلاعات (همکاری مشترک و اتحاد رقبا؛ برای ارائه راه‌حل جامع نرم‌افزار، هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، سخت‌افزارهای تخصصی، امنیت و… به یک اکوسیستم مشخص)، با مدیران ارشد و مشتریان دیگر اکوسیستم‌ها برقرار و توسعه یابد. برخی ازاین‌گونه موارد در چارچوب صبحانه‌ها و جلسات چهارشنبه‌های فناورانه، ایجاد پاویون مشترک یا حضور در غرفه سازمان نصر در نمایشگاه‌های تخصصی دیگر اکوسیستم‌ها، برگزاری جلسات همسوسازی B to B بین مدیران دو طرف و… در پویش توسعه صنعت نرم‌افزار ایران (تصنا) پیش‌بینی و آغاز شده است.
- کاندیداها دیدگاه‌های خود را شفاف بیان نمایند
متأسفانه از سوی برخی کاندیداها، یا حامیان آنان شنیده می‌شود که باید بساط رسته‌ها و تعدد کمیسیون‌ها را جمع کرد و از سیستم نیمه‌باز فعلی به‌جای حرکت به سمت جلو و سیستم باز، به عقب و سیستم‌های بسته قبلی برگردیم. البته دیدگاه هریک از اعضا و کاندیداها محترم است ولی امیدوارم که این عزیزان دیدگاه‌های خود را شفاف و علنی اعلام نمایند (نه در محافل خصوصی) و تکلیف رأی‌دهندگان را با خود روشن نمایند.
- تکلیف هیئت‌رئیسه را مشخص کنید
هیئت‌رئیسه سازمان نصر شده است شترمرغ. اگر نقدی از آن بشود می‌گویند ما در کتاب آبی اصلاً هیئت‌رئیسه نداریم؛ اما در سبک مدیریت اقتدارگرایانه این هیئت‌رئیسه همیشه موردعلاقه روسای هیئت‌مدیره بوده است.
وضعیت فعلی هیئت‌رئیسه در سازمان نصر، یک اشتباه بزرگ و حل‌نشده حقوقی و اجرایی است.
نگارنده نیز با این دغدغه موافق است که نمی‌توان انجام همه کارها را موکول به تائید هیئت‌مدیره نمود؛ و صحیح هم نیست که تمام اختیارات اجرایی را به دبیر یا رئیس بسپاریم. این وسط چیزی همانند هیئت‌رئیسه یا کمیته راهبردی لازم است که بتواند مصوبات هیئت‌مدیره را چابک‌تر عملیاتی نماید. لذا پیشنهاد می‌گردد که هیئت‌مدیره جدید در اولین جلسه خود ابتدا ساختار هیئت‌رئیسه و اختیارات آن را مصوب و قانونی کند و سپس نسبت به انتخاب رئیس و نواب تصمیم‌گیری و رأی‌گیری نماید.
پیشنهاد می‌گردد که در ترکیب هیئت‌رئیسه حضور روسای هر سه رسته نیز اجباری و قطعی بوده و حتی پسندیده است که رئیس و نواب از بین این سه نفر انتخاب گردند.
- با هدف کار تیمی کلیه اعضا را به هیئت‌مدیره وصل نمایید
متأسفانه سازمان نصر فاقد یک ساختار سازمانی فرایندگرا و تحول‌آفرین است (در پورتال سازمان نصر خبری از ساختار نیست). ساختار وظیفهگرای فعلی نیز فقط در حد انجام امور دبیرخانه‌ای و امور اداری (در حد امور ستادی سازمان و عدم توجه به واحدها و فعالیت‌های عملیاتی و صف یا ارائه‌دهنده خدمات)، طراحی شده است.
در خصوص ساختار دبیرخانه و ضرورت توسعه و تحول زیرساختی در آن، خصوصاً برای جاری‌سازی پروژه‌های تحول‌آفرین مدنظر کاندیداها و اعضای سازمان نصر (همانند دایرکتوری تجاری، طرح‌های توسعه بازار، ارائه حرفه‌ای‌تر خدمات بیمه، مالیات، حقوقی، رفاهی و…) در یادداشت‌های بعدی بیشتر خواهم پرداخت.
توجه شود که اعضای سازمان مشتریان سازمان نبوده، بلکه مالکین سازمان هستند و باید رابطه آن‌ها با هیئت‌مدیره در ساختار سازمانی دیده شود. یکی از مصوبات خیلی خوب هیئت‌مدیره دور ششم این بوده که هر یک از اعضا حداقل یک کمیسیون (انتخاب کمیسیون‌های بیشتر مجاز پیش‌بینی‌شده است) و به طبع آن رسته بالادست آن کمیسیون را به‌عنوان دنبال‌کننده و حامی اصلی خود در ساختار سازمانی نصر انتخاب نماید. اگر این مهم؛ که با یک اطلاع‌رسانی و تقسیم‌کار می‌تواند تلفنی و ظرف چند روز انجام شود، تحقق پیدا می‌کرد (به هیئت‌مدیره دور ششم جدا پیشنهاد می‌گردد که در زمان باقی‌مانده تا انتخابات برای اجرای این طرح راهبردی و مهم اقدام نمایند)؛ حداقل پایه‌های اولیه دایرکتوری تجاری شکل می‌گرفت. مطلع می‌شدیم که مثلاً چند درصد اعضا شرکت‌های نرم‌افزاری یا سخت‌افزاری هستند. اطلاع‌رسانی به اعضا علاوه بر روشهای عمومی جاری، از طریق تعامل کمیسیون‌ها با اعضای دنبال‌کننده خود دقیق‌تر و حرفه‌ای‌تر می‌شد و از همه مهم‌تر تعامل بین کلیه اعضا و هیئت‌مدیره از پایین به بالا و از بالا به پایین ساختارمند می‌شد.
البته طبیعی است که همیشه شفاف شدن این‌گونه اطلاعات خوشایند مخالفان تحقق دمکراسی نبوده است. امیدوارم که هیئت‌مدیره دور ششم در زمان باقی‌مانده ثابت کند که حامی دمکراسی است.
یادداشت‌های بعدی
امید است که پس از مشارکت گروهی فعالان صنعت نرم‌افزار در دقیق شدن یادداشت‌های اول و دوم، در ماه‌های مهر و آبان در یادداشت‌های بعدی به راهبردها و رویه‌های پیش‌رو بیشتر پرداخته شود. امید است دیگر علاقه‌مندان به تحول و توسعه سازمان نصر نیز نسبت به تدوین نظرات خود اقدام نمایند. ضمن آنکه اگر آیین‌نامه برگزاری انتخاب اجازه برگزاری جلسات چالشی در خصوص هریک از موضوعات را بدهد، می‌توان با حضور اعضا سازمان نصر (انتخاب‌کنندگان و مالکین واقعی سازمان) میزگردهای خوبی را در ماه‌های مهر و آبان برگزار نمود.
در یادداشت بعدی به‌ضرورت بازنگری آیین‌نامه نحوه تشکیل جلسات هیئت‌مدیره بیشتر خواهم پرداخت.
با آرزوی عشق ورزیدن، شاد زیستن و شاد کردن دیگران، ارزشی زیستن و یادگاری باارزش از خود به‌جا گذاشتن.
سعید امامی، شهریورماه سال ۱۴۰۲
[۱] – سازمان مردم‌نهاد
[۲] – جمشید قراجهداغی، ترجمه: سهراب خلیلی شورینی، تفکر سیستمی – مدیریت آشفتگی و پیچیدگی – پلتفرمی برای معماری کسب‌وکار، انتشارات سازمان مدیریت صنعتی، چاپ پنجم، سال ۱۴۰۱
سعید امامی
مدرس مدعو دانشگاهها و مؤسسات آموزشی
مشاور ارشد توسعه کسب وکار، فرایندگرایی، انتخاب راه حلهای نرم افزاری سازمانی؛ و تحول دیجیتالی سازمان‌ها
حامی پویش توسعه صنعت نرم‌افزار ایران (تصنا)
https://lnkd.in/dFekQUuw و EMAMI@ISI.ORG.IR
آیلین سیروس
لینک کوتاه: