نشست «اثرگذاری اجتماعی یا اثرشویی اجتماعی» دوشنبهشب در کافه کارزار با حضور فعالان مسئولیت اجتماعی، NGOها و مدیران کسبوکار برگزار شد؛ رویدادی که هدف آن، واکاوی مرز میان اثرگذاری واقعی و اثرشویی بود.
زیمانیوز نیز با طرح یک پرسش چالشی در میانه نشست، بحث را وارد فضای جدیتری کرد: «آیا آنچه امروز شرکتها در ایران با عنوان مسئولیت اجتماعی انجام میدهند، واقعاً تعهد اجتماعی است یا صرفاً تلاش برای زیباتر دیده شدن؟»
سخنان آغازین و رفع ابهامها
نشست «اثرگذاری اجتماعی یا اثرشویی اجتماعی» در کافه کارزار با سخنان حامد بیدی آغاز شد. او ضمن ابراز خرسندی از گردهمآمدن کنشگران در شرایط دشوار اقتصادی و اجتماعی کشور، این رویداد را فرصتی برای ایجاد «نقطه عطفی در جامعه کنشگری» دانست. بیدی با اشاره به گستردگی پلتفرم کارزار، اعلام کرد که تاکنون بیش از ۵۶ میلیون امضا از سوی ۲۱ میلیون شهروند پای بیش از ۵۵ هزار مطالبه مردمی ثبت شده است. به گفته او انتشار گزارشهای مستمر رسانهای از این مطالبات، نشانهای از «ادامه کنشگری نجیبانه جامعه باوجود فشارها و مشکلات» است.
او تأکید کرد که ویدئوی کامل این نشست بدون سانسور منتشر خواهد شد و بریدههایی از سخنرانیها نیز در صفحات کارزار در دسترس قرار میگیرد.
رفع ابهامها و مسیر اصلی بحث
در ادامه، خانم شریفی برگزارکننده نشست ابتدا به برخی سوءتفاهمهای شکلگرفته در فضای مجازی اشاره کرد. او توضیح داد که انتشار فهرست اسامی سخنرانان صرفاً برای دعوت گستردهتر افراد علاقهمند بوده و به معنای «شاخصگذاری یا ارزشگذاری بر سایر فعالان» نیست. شریفی تأکید کرد هدف نشست ایجاد فضایی برای گفتوگو درباره دو سؤال کلیدی است:
۱. چگونه میتوان مرز میان «اثرگذاری اجتماعی واقعی» و «اثر نمایشی یا اثرشویی» را تشخیص داد؟
۲. چرا ارزیابی تأثیر و سنجش پیش از اجرای پروژهها در بسیاری از سازمانها جدی گرفته نمیشود؟
به گفته او، نبود نهادهای نظارتی و استانداردهای مشخص باعث شده پروژههایی که با نیت مثبت آغاز میشوند، گاه به نتایج منفی یا غیرمؤثر برسند.
نقد پروژهها: وقتی «پروژه اجرا کردن» جای «حل مسئله» را میگیرد
مسئلهمحوری گمشده میان پروژهها
آقای درمان از مؤسسه نوید، نبود «مسئلهمحوری» و تمرکز روی «پروژهمحوری» را آسیب جدی CSR دانست. او گفت بسیاری از گزارشهای مسئولیت اجتماعی فقط نقاط مثبت پروژه را روایت میکنند و نقاط منفی یا چالشها را عمداً کنار میگذارند.
او گفت: «ما معمولاً دنبال حل مسئله نیستیم، دنبال اجرای پروژهایم. مدیر پروژه گزارشی مینویسد که در آن تنها نکات مثبت پررنگ میشود و بخشهای ناکارآمد حذف میشود.»
او مثال زد که چگونه برخی کسبوکارها «مسئولیت اجتماعی» را جدا از بدنه اصلی فعالیت خود تعریف میکنند؛ امری که به گفته او گاه باعث تضاد آشکار میان تأثیر واقعی و فعالیت نمایشی میشود. درمان با اشاره به مثال یک خودروساز گفت: «وقتی یک شرکت با مسائل ایمنی محصولات خود مواجه است اما بودجه مسئولیت اجتماعیاش را صرف حمایت از بقای آهوی ایرانی میکند، این نشان میدهد مسئولیت اجتماعی از کسبوکار جدا شده و اثرگذاری واقعی در اولویت نیست.»
نبود زبان مشترک میان NGOها و شرکتها
تیام محمدزاده از بلوبانک نیز با بیان اینکه مسئولیت اجتماعی در جهان مفهومی نوپاست، گفت جایگاه این واحد در ساختار سازمانها اهمیت حیاتی دارد. به گفته او، قرارگیری این واحد در مارکتینگ، برندینگ یا روابط عمومی ممکن است پروژهها را ناخواسته به سمت جنبههای نمایشی سوق دهد.
او افزود: «یک حلقه مفقودی میان NGOها و شرکتها وجود دارد. نه همیشه پروپوزالها استاندارد است، نه KPIها مشخص است، و نه همیشه طرفین زبان مشترک دارند.» محمدزاده تشکیل جمعهای تخصصی و کامیونیتیهای مشترک را راهی برای کاهش این فاصله دانست.
اولین مسئولیت اجتماعی: کاهش اثرات منفی خود شرکت
در ادامه، آقای کشاورز از «دیوار» تجربه این مجموعه در تعریف پروژههای اثرگذاری اجتماعی را بیان کرد. او گفت که با وجود ایجاد روندهای رسمی، هنوز طرحهایی «از مسیر آشنایی» پیشنهاد میشود و این نشان میدهد که زیستبوم اثرگذاری در کشور نیازمند بلوغ بیشتری است.
او تأکید کرد که نخستین مسئولیت اجتماعی هر کسبوکار، کاهش آثار منفی مستقیم آن است: «اولویت دیوار مبارزه با کلاهبرداری و آسیبهای پلتفرم است؛ این یعنی ابتدا باید اثر منفی را کم کنیم و سپس سراغ اثر مثبت برویم.»
کشاورز همچنین از اهمیت نقد سازنده یاد کرد و افزود برخی طرحهای محیطزیستی با مشارکت مستقیم فعالان این حوزه و با واگذاری مالکیت پروژه به خود کنشگران اجرا شده است.
دیدگاه چالشی زیمانیوز
مسئولیت اجتماعی: مسیر مداوم یا کمپین مقطعی؟
در بخش گفتگوهای آزاد نشست، زیمانیوز نقدی صریح و ریشهای را خطاب به فضای CSR کشور مطرح کرد؛ نقدی که با واکنش مثبت جمعی از حضار همراه شد.
زیمانیوز در تحلیل خود تأکید کرد: مسئولیت اجتماعی یک پروژه کوتاهمدت نیست؛ یک مسیر مداوم است. اگر تبلیغات یک شرکت دائمی است، مسئولیت اجتماعی آن هم باید بودجه پایدار و رفتار مستمر داشته باشد.
بسیاری از فعالیتهای CSR در ایران همچنان در سطح فعالیتهای نمایشی، عکسمحور و فاقد پیوستگی باقی ماندهاند. KPIهای اجتماعی نباید زیرمجموعه KPIهای بازاریابی باشند؛ این دو ماهیتاً متفاوتاند.
مسئولیت اجتماعی باید در DNA فکری مدیران و در ساختار سازمان بنشیند، نه میان گزارشها و کمپینها.
زیمانیوز در این نشست تأکید کرد: «پروژهای که فقط نام مسئولیت اجتماعی را یدک میکشد اما نه اثر دارد، نه پیوستگی، نه ارزیابی؛ در عمل یک پروژه تبلیغاتی با چهره اجتماعی است. جامعه امروز به تغییر عمیق و پایدار نیاز دارد، نه به ویترینسازی.»
جمعبندی
نشست «اثرگذاری یا اثرشویی» نشان داد که اکوسیستم مسئولیت اجتماعی در ایران هنوز با چالشهای مفهومی، ساختاری و اجرایی روبهروست. گفتوگوهای مطرحشده بهویژه نقدهای صریح زیمانیوز این ضرورت را برجسته کرد که شرکتها باید از رویکرد تبلیغاتی به سمت تعهد مداوم و اثرگذاری قابلسنجش حرکت کنند.
لینک کوتاه:
