بیش از سه ماه است که از اعمال محدودیتهای شدید بر اینترنت می‌گذرد، این محدودیت‌ها صرفا فیلتر کردن برخی سایتها و شبکه های اجتماعی نبوده است. بلکه دسترسی به بسیاری از ابزارهایی که برای توسعه وب سایتها نیز مورد نیاز است کاملا از بین رفته و یا با اختلالات شدید همراه بوده است.
مدیر عامل هلدینگ نیک اندیش در این خصوص می گوید: این آشی که مسولان برای کسب و کارها پخته اند، احتمالا به سبب داشتن آشپزهای فراوان، چنان شور شده است که در ساعاتی از روز کلا به هیچ طریقی نمیتوانیم به وب سایتهایمان دسترسی داشته باشیم و طبیعتا مشتریهای کسب و کارها هم همین مشکل را تجربه میکنند. حالا هر چقدر که جناب وزیر بفرماید که اختلال جزیی بوده است و رفع شده است، باورش امکان پذیر نیست زیرا که دم خروس پیدا و آشکار است و هر روز با انواع و اقسام مشکلات در حال سرشاخ شدن هستیم.
وحید والی می افزاید: تحریمها و محدودیت های علیه کسب و کارهای ایرانی از خارج و فشارهای و محدودیت های داخلی باعث شده است، اکثر کسب و کارها قسمت اعظم درآمدشان را از دست بدهند. این کاهش درآمد حتی به شرکت های بزرگ و حتی اپراتورهای تلفن همراه که بستر اینترنت بسیاری از مشترکانشان بوده اند نیز رسیده است و در نامه های که در اینترنت منتشر شده کرده‌اند از افت درآمدی روزانه چند میلیاردی تا چند هزار میلیاردی شان نوشته اند.
با این تفاسیر فقط کسب و کارهای بر بستر های شبکه های اجتماعی نیستند که از بین رفته‌اند و یا تعدیل نیروی زیادی داشته‌اند. این موج تعدیل نیرو و کاهش درآمد تقریبا اکثر کسب و کارهای آنلاین و شرکت های خصوصی را نیز تحت تاثیر گذاشته است. در این میان کشورهای همسایه مانند امارات در حال ماهیگیری از این اوضاع هستند و با زرق و برق زیاد در حال جذب نیروی های نخبه ایران هستند.
وی معتقد است: آمار مهاجرت متخصصان در همه حوزه ها بیشتر شده است و متاسفانه حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال، بیشتر به یک آرزوی دست نیافتنی و رویای ناممکن تبدیل شده است، زیرا که لازمه اقتصاد دیجیتال وجود بستر آن است. بستر اقتصاد دیجیتال اینترنت است، برای ارتباط آزاد و برای تحقق اقتصاد دیجیتال باید زمینه آن فراهم شود. نه اینکه مرتبا زمینه آن محدودتر شود.
والی با بیان اینکه عرایض بنده در تضاد با توسعه شبکه ملی اطلاعات نیست، تاکید می‌کند: اتفاقا یکی از گامهای مهم در توسعه اقتصاد دیجیتال همین شبکه اینترنت ملی امن و پر سرعت است. ولی قطع دسترسی ها به اینترنت آزاد و اجبار کردن کسب و کارها به حضور در این شبکه کاملا در تضاد با این هدف است.
کسب و کارها در جایی حضور دارند که مردم در آنجا حضور داشته باشند، اول باید اعتماد مردم نسبت به پلتفرمهای پیامرسان و شبکه های اجتماعی داخلی جلب شود و سپس خود به خود کسب و کارها هم به همان سمت حرکت میکنند. ذکر این نکته بسیار مهم است که اقتصاد دیجیتال صرفا به معنای خرید و فروش کالا در بستر اینترنت یا شبکه های اجتماعی داخلی نیست،که با کوچ مردم و کسب و کارها به شبکه های اجتماعی داخلی و معامله با یکدیگر مشکل حل شود.
حرکت کردن بر لبه تکنولوژی و دانش همواره نیازمند ارتباط با جهان خارج است، و بسیاری از کسب و کارهایی که بر مبنای تکنولوژی هستند برای ارائه سرویسهایشان نیازمند ارتباط با دنیای خارج از اینترنت ملی هستند. نمونه‌اش صرافی های رمز ارز داخلی، چه در قالب پلتفرمهای p2p و چه در قالب پلتفرمهای OTC همگی نیازمند این هستند که با سرورهایشان در خارج از ایران در ارتباط باشند.
نه فقط کسب و کارها بلکه مشتریانشان هم نیازمند این هستند که مرتبا با دنیای بیرون در ارتباط باشند. حتی بر فرض اینکه این کسب و کارها همه سرورهایشان را به ایران منتقل کنند باز هم بدون داشتن سرورهایی در خارج از ایران و ارتباط با آنها نمیتوانند به راحتی به کاربرانشان سرویس دهند، متاسفانه این اتفاقی است که طی ماههای گذشته رخ داده است و سرویس دهی بسیاری از این شرکت ها را با اختلال مواجه کرده است. در نتیجه نارضایتی مشتریان را هم به دنبال داشته است.
همه این مشکلاتی که صرافی های رمز ارز با آن مواجه هستند را در کنار تصمیمات سلیقه ای گاه و بیگاه مسولان بانک مرکزی و شاپرک و اینماد و باقی نهادها قرار بدهیم میبینیم عملا سرمایه گذار در این شرایط هیچ علاقه‌ای به سرمایه گذاری در این شرکت ها ندارد و خود شرکت ها هم نسبت به ادامه فعالیتشان دچار تردید میشوند.
وی با گلایه از محدود سازی سقف تراکنشهای صرافی های رمزارز میگوید:
تصور بفرمایید سقف تراکنش های صرافی های رمز ارز را به روزانه بیست و پنج میلیون کاهش داده اند. احتمالا یکی از دلایلش بخاطر نظارت بیشتر و جلوگیری از افزایش نرخ ارز بود است، در طی همین مدت کوتاه که این اتفاق افتاده است، هم نرخ ارز بالاتر رفته است و هم معاملات بر بستر تلگرام و واریز به حساب به حساب هم بیشتر شده است.
معاملاتی که هیچ نظارتی بر آن نیست و احتمال کلاهبرداری در آن هم طبیعتا بیشتر است. برعکس به نظر بنده وجود صرافی های رمز ارز ایرانی و حمایت دولت در راستای افزایش عمق این صرافی ها می‌توانست هم در راستای توسعه اقتصاد دیجیتال به کشور کمک کند و هم در راستای تقویت پول ملی.
فرصتی که البته به نظر من از دست رفته است و با محدودیت های زیادی که اعمال شده است، میل به تلاش در این راه در بخش خصوصی هم به وضوح کاهش پیدا کرده است.
در نهایت تصور بنده این است که افزایش محدودیت ها علاوه بر اینکه فرصت ها را برای توسعه اقتصاد دیجیتال از بین میبرد، علاقه کارآفرینان و سرمایه گذاران به فعالیت در حوزه های بر مبنای تکنولوژی مانند بلاکچین و هوش مصنوعی را کاهش میدهد و کارافرینان این حوزه که در ایران هستند بیشتر به سمت کسب و کارهای سنتی سوق پیدا میکنند.
از آن‌سو هم احتمالا متخصصان و نخبه های بیشتر جلای وطن بگویند و بجای اینکه در کشور خودشان مفید باشند، از علم و دانششان، کشورهای دیگری استفاده خواهد کرد.
والی با ابراز امیدواری برای بهبود شرایط بیان می‌کند: طبیعتا به عنوان فردی که بیش از یک دهه در فضای کسب و کارهای آنلاین ایران بوده ام و تلاش کرده ام با هر سختی و مشکلی که وجود داشته، ناامید نشوم و ادامه بدهم. نسبت به اوضاع کنونی نگرانم و امیدوارم با اتخاذ تصمیمات صحیح در سطح کلان کشور، ازین شرایط خاص به سلامتی عبور کنیم.
حمایتهای دستوری و ناامنی و دور شدن کاربران، ضربه اساسی به مشاغل اینترنتی
در سه ماه گذشته شاهد اختلالات بسیاری در اینترنت کشور بودیم که در مقاطعی تایید و برخی مواقع هم تکذیب می‌شد اما در واقع کسب و کارهای آنلاین آسیبهای بسیاری دیدند.
مدیر عامل انجمن بلاک چین در این باره می گوید: ابتدا در مورد اهمیت بررسی این موضوع باید بگویم، دوران پساکرونا و رشد مشاغل آنلاین، ثابت کرد این حوزه بسیار پر اهمیت است و ما شاهد رشد اقتصاد دیجیتال و تاثیر آن بر تولید ناخالص داخلی کشورها هستیم؛ لذا اینترنت به عنوان یکی از ابزارهای گسترش و رشد اقتصادی در سالهای آینده از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و تمامی کشورها سرمایه گذاری بسیاری در راستای تسهیل و گسترش ضریب نفوذ اینترنت و مهمتر از آن کیفیت دسترسی اینترنت انجام می دهند.
عباس آشتیانی در خصوص چالشهای قطع و فیلترینگ اینترنت طی ۳ ماه گذشته میگوید: بنا به دلایلی که در ایران شاهد فیلترینگ و اختلال در اینترنت بودیم،کسب وکارهای آنلاین دچار آسیبهای فراوانی شدند که این آسیبها از دو جهت قابل تامل است: ۱- پلتفرم و سکویی که خدمات را ارائه می دهند دچار اختلال شد، ۲- اما بخش بزرگتری که آسیب دید بستر مارکتینگ و بازاریابی و ارائه محصول این شرکتها بود.
وی می افزاید: با توجه به ضریب نفوز بالای شبکه های اجتماعی در داخل کشور، اختلالات اخیر و قطع ارتباط کابران با این شبکه ها، کسب و کارهای آنلاین خسارتهای فراوانی دیدند. البته این اتفاق ناشی از قطع ارتباط کاربر و پلتفرم بود نه حالا به طریق مستقیم اختلال در اینترنت، چرا که شاید آن سایتها هنوز هم در دسترس باشد اما ما یک ریزش و فاصله گرفتن معنادار و بزرگی بین مردم و شبکه ها را شاهد بودیم.
آشتیانی در خصوص حوزه رمزارزها و آسیبهای این حوزه معتقد است: حوزه رمزارزها هم مستثنی نبوده و علاوه بر اینکه در بازار جهانی شاهد یک رکود هستیم، کسب و کارهای داخلی و پلتفرمها هم از این آسیبها متاثر شدند و البته غیر از موضوع تبادل، شاهد افت استقبال در زمینه ماینیگ یا تولید رمزارزها نیز بودیم.
این اتفاق به دلیل کمبود و از طرفی تعرفه گذاری انرژی در کشور بود. البته برای یک کشور انرژی خیزی مانند ایران، که تا کنون انرژی، مزیت مطلق آن در صحنه بین المللی محسوب میشده، حال در زمینه توزیع انرژی چنان دپار ضعف و در زمره کشورهای کمبود انرژی قلمداد می شود.
وی می افزاید: در کل در حوزه رمزارزها در ۳ زمینه: توسعه، تبادل و استخراج، شاهد افت بوده ایم و طبیعتا سایر مشاغل مربوطه هم متاثر می شوند. مشاغلی مانند: برنامه نویسهای تخصصی بلاک چین، حوزه نرم افزار، حوزه سرمایه گذاری توسعه و نوآوری. اما به دلیل بی مرز بودن این حوزه، آسیبی که فعالان رمزارز و در کل، کشورمان در این حوزه متحمل می شود از دست دادن منابع انسانی، نیروی انسانی متخصص و انگیزه برای حضور در این حوزه در صحنه کشور است.
وی در خصوص اعطای اینماد به مشاغل اینترنتی و کسب و کارهای رمزارزی می گوید: شاپرک یک الزام قانونی دارد دال بر اعطای اینماد برای درگاه پرداخت بانکی به شرکتهایی که فاقد آن هستند؛ این الزام از سمت ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز به شرکت شاپرک ابلاغ شده است. اما باید توجه داشت که فناوریهای نوین و اقتصاد دیجیتال، بسیار چابک و سریع بوده و نمیتوان آنها را با مکانیزنمهای سنتی و مجوز محور تنظیم گری کرد و حتی در ابلاغیه مرکز ملی فضای مجازی مورخ ۲۷ اسفند ۱۳۹۹ هم تاکید شد که تنظیم گری حوزه های رمزارز در نظامی خارج از نظام مجوزدهی سنتی صورت بپذیرد که گام مثبت و خوبی بود اما متاسفانه اینماد این ظرفیت را نداشت.
آشتیانی در خصوص انتقال کسب و کارهای اینترنتی به پیامرسانهای داخلی معتقد است: اکوسیستم زنده اقتصاد دیجیتال کشور، دستور نمی پذیرد؛ باید در سه لایه حاکمیت، کسب و کارها و کاربران به این موضوع توجه کنیم. ما می توانیم به صورت دستوری به کسب و کارها بگوییم به این پیام رسان یا فلان پلتفرم کوچ کنید اما در واقع آیا ما فقط پوسته و جنازه این کسب و کار را در آینده خواهیم داشت یا خیر؟ جواب بله است.
زیرا در صورتیکه کاربران تمایلی به استفاده از آنها نداشته یا احساس ناامنی کنند قطعا از آن کسب و کار گریزان و روی گردان خواهند شد.
تجربه این اتفاق در حمایتهای دستوری و پول پاشی های بی هدفی که حول و حوش پیام رسانهای داخلی مان انجام شده را شاهد بودیم و باز هم همین نتیجه را خواهیم گرفت. توجه به لایه کاربر بسیار مهم است زمانیکه کابر احساس ورود حاکمیت یا ناامنی حریم خصوصی یا احساس فشار داشته باشد تجربه نشان داده از آن کسب و کار یا پلتفرم دور می شود که با این اتفاق اقتصاد دیجیتال به عنوان یک حوزه بی مرز، جزیره ای خواهد شد و باز هم تکرار تجربیات تلخ گذشته را خواهیم داشت که از مزیت نسبی نیروی انسانی و اقتصاد دیجیتال کشور برای در هم تنیدگی بین المللی محروم خواهیم شد.
مهاجرت بی رویه متخصصان اکوسیستم فینتک؛ معضلی فاجعه بار
در حالیکه در جهان شاهد رشد اقتصاد دیجیتال، هوش مصنوعی و خریدهای آنلاین هستیم و به عبارتی تجارت بین الملل بر بستر مجازی استوار شده است، قطع و محدودسازی اینترنت در کل یک کشور در حقیقت تیشه به ریشه اقتصاد زدن است.
بهار سیار، با بیان مطلب فوق در خصوص چالشهای کسب و کارهای اینترنتی در ماههای اخیر به برات نیوز می گوید: مهمترین چالش دسترسی، سرعت و کیفیت اینترنت در کشور است یعنی، چه کسب و کارها و چه مردم عادی با چالش اساسی رو به رو شده اند.
حوزه رمزارزها و فینتک و تمامی حوزه های مالی به نوعی دچار بحران و آسیب شده اند. این مشاغل باید برای مردم و کاربران بستری امن باشند تا کاربران بتوانند با اطمینان از این فضا استفاده و سرمایه گذاری کنند اما با محدودیت اینترنت، هم سرمایه گذار هم عاملان کسب و کارها خود را در خطر می بینند.
این فعال رسانه ای با باین اینکه در این ماهها شاهد خسارتهای بی شماری به پلتفرمها و تعطیلی بسیاری از این حوزه بوده ایم، می افزاید: در کل می توانم بگویم مسئله ای که برای اکوسیستم فینتک در حال وقوع است مواجه شدید با مشکل منابع انسانی و مهاجرت افراد متخصص است.
وی در خصوص انتقال تمامی کسب و کارها به پیامرسانهای داخلی معتقد است: انتقال کسب و کارها به پلتفرمهای داخلی اگر هم انجام شود مردم را چگونه خواهند برد؟ از طرفی بسیاری از کسب و کارهای آنلاین مشتریهای خارج از کشور دارند آیا مشتریهای خارج از کشور هم با پلتفرمهای ایرانی کار خواهند کرد؟ اصلا این پلتفرمها بین المللی هستند؟ آیا با کشوری تا کنون قرارداد بسته اند؟ تبادل اطلاعات یا بیزینسی شده است؟ جواب تمامی اینها خیر است. تا کنون هیچ اتفاقی نیفتاده است.
محدودیت، ابهام و استرس کابران صرافی های دجیتال
رییس هیئت مدیره انجمن صنفی فناوریهای نوین مالی ایران (فینتک) در وضعیت فیلترینگ طی ۳ ماه گذشته معتقد است: این وضعیت دو اختلال و آسیب اصلی ایجاد کرده که به اعتقاد من غیر قابل جبران است: اول مشکلات زیر ساختی و اتصالات شبکه ای است که کسب و کارها به آن نیاز دارند چه با سرویس هایی که از خارج کشور دریافت میکنند چه مواردی در داخل که نیاز به چند دیتا سنتر است. در این حوزه با اختلالات جدی مواجه بوده ایم که باعث شده پایداری سرویسها بهم بریزد و بعضا کسب و کارها هزینه های بسیاری را متحمل شوند.
دوم مسئله بیزینسی کسب و کارهاست یعنی از بین رفتن شبکه های اجتماعی که این شبکه های اجتماعی با پیام رسانها یک تفاوت جدی دارند و محل مارکتینگ و تبادل نظر، دیده شدن و بهبود فروش مشاغل اینترنتی به حساب می آمدند. بعضی کسب و کارها مستقیما فروش شان روی شبکه های اجتماعی بود و برخی با واسطه، به دلیل فضای موجود در این شبکه ها، وابستگی شدیدی برای توسعه کاری به آنها داشتند و عملا وقتی فضای اقتصاد دیجیتال کوچک و محدود می شود درآمدها کمتر و بسیاری از کسب و کارها از بین می روند.
محمدمهدی شریعتمدار در خصوص کسب و کارهای رمزارز می گوید: این حوزه علاوه بر آسیب های زیر ساختی با آسیب دیگری از جمله محدودیتهای اخیر ( سقف ۲۵ میلیون تومان برای هر کد ملی در هر روز ) این آسیب را هم تجربه کردند و محدودیتهایی برای تسویه با کاربرانشان به وجود آمد که برای هر روز تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان است یعنی عملا کاربر در دریافت یا پرداخت وجوه خود با این پلتفرمها دچار محدودیت شده است.
از طرفی این مشاغل با فضای ابهام و پر استرس و پر ریسکی درگیر بوده اند در حالیکه سعی میکردند برای کاربرانشان فضای امن و پر ثباتی ایجاد کنند لذا این حوزه آسیبهای مضاعفی نسبت به سایر حوزه ها دیده و مهمترین مسئله امنیت کسب و کار زیر سوال است و آینده مشخصی ندارد و طبیعتا امیدی برای توسعه و آزادی عمل بیشتر و فعالیت در سایر کشورها ندارد.
وی در خصوص ارائه اینماد به کسب و کارهای رمزارزی میگوید: تا کنون اقدامی درخصوص ارائه اینماد به کسب و کارهای رمزارزی انجام نشده است و تا تنظیم گری برای این حوزه انجام نشود بعید است اینماد اعطا شود به دلیل اینکه اینماد به هر حوزه ای رسمیت می دهد که امیدوار هستم این اتفاق هر چه صورت انجام شود.
البته در خصوص تنظیم گری هم ظرفیتهایی در مجلس و هم بعد از مصوبه شورای عالی فضای مجازی در وزارت اقتصاد وجود دارد منتها باید توجه داشت که تنظیم گری این حوزه نیاز به دقت و عمق کافی دارد و تنظیم گری سطحی این حوزه می تواند آسیب زا باشد.
این فعال حوزه اقتصاد دیجیتال در خصوص اقدام دولت برای انتقال کسب و کارها به پیام رسانهای داخلی می گوید: قطعا تمام کسب و کارها نمی خواهند به پیام رسانهای داخلی منتقل شوند؛ پیامرسانهای داخلی خودشان کسب و کار هستند و طبیعتا تضاد منافع با کسب و کارهای فعلی دارند و در حوزه کسب و بهره برداری از بازار هستند.
از طرفی کسب و کارهایی که در حوزه خدمات شهری، کالا، خدمات خانگی یا مالی فعال هستند تمایلی به اینکه به پیام رسانهای داخلی منتقل شوند نداشته و این امر برایشان پذیرفتنی نیست و بعید است هیچکدام این کار را انجام دهند.
لینک کوتاه: