۳- رئوس اقدامات صورت گرفته
همان طور که بیان شد، کمیته راهبری ستاد احیای دریاچه ارومیه (Steering Committee)، با دستور مجری طرح احیای دریاچه ارومیه، به طراحی ساختار سازمانی و تدوین شرح وظایف پرداخت. استخراج ساختار شوراهای منطقه‌ای و کمیتههای تخصصی از اولین اقدامات این کمیته بوده است.
تشکیل دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق موجب گردید تا کلیه موضوعات و سوالات مطرح شده در کمیته راهبری جهت واکاوی و پاسخ‌دهی، توسط صاحب‌نظران و متخصصین مورد بررسی قرار گرفته و بدین منظور ساختاری مناسب شکل گیرد.
در ابتدا این دفتر با جمع‌آوری سریع کلیه مطالعات صورت گرفته در کشور و ارزیابی توان جامعه متخصصین داخلی و خارجی در ارتباط با موضوعات مطرح، به تدوین استراتژی‌های برخورد با مسئله و روش‌شناسی آن پرداخت. لذا مقرر گردید با توجه به محدودیت زمانی، کلیه متخصصین داخلی مجری طرح‌های مرتبط با دریاچه ارومیه، شناسایی گردیده و ابهامات و اختلاف نظر‌ها در قالب یک تفکر جمعی مورد واکاوی قرار گرفته و مورد توافق و اجماع قرار گیرد. در خصوص خلاء‌های مطالعاتی نیز مقرر گردید تا گروه‌های کاری تشکیل گردیده و به طور گسترده از توان کارشناسان بین‌المللی استفاده گردد.
۱-۳- کمیتههای تخصصی
در ابتدا متناسب با دیسیپلین‌ها و مطالعات موجود، شش کمیته تخصصی به شرح ذیل تشکیل گردید:
۱- کمیته منابع، مصارف آب و اقلیم، ۲- کمیته محیط‌زیست، ۳- کمیته زمین‌شناسی، ۴- کمیته اقتصادی، ۵- کمیته اجتماعی و فرهنگی و ۶- کمیته تلفیق
کمیتههای مذکور به شناسایی متخصصین و مطالعات داخلی پرداخته و ساختار خود را تکمیل نمودند، بطوریکه هر کمیته از ۵ جزء به شرح زیر تشکیل گردید:
۱- رئیس کمیته، ۲- دبیر کمیته، ۳- صاحب‌نظران و متخصصین داخلی، ۴- صاحب‌نظران و متخصصین بین‌المللی، ۵- تیم پشتیبان فنی (متشکل از محققان متخصص)
مقرر گردید تا ابهامات ستاد احیای دریاچه ارومیه در قالب سوالات و موضوعات کاری به کمیتهها منتقل گردیده و کمیتههای تخصصی به تقسیم‌بندی آن‌ها در محورهای فوریتی، کوتاه مدت، میان‌مدت و بلندمدت جهت پاسخ‌دهی پرداخته و برنامه کاری خود را ارائه دهند.
در مدت زمان کوتاهی، بیش از ۱۰۰ نفر از متخصصان و دانشمندان داخلی (که دارای توانمندی‌ها و سوابق مدنظر ستاد احیای دریاچه ارومیه هستند) به عضویت کمیتهها درآمده و تا اواسط بهمن‌ماه ۱۳۹۲ در قالب موضوعات و سوالات جمع‌بندی شده، برنامه کاری کمیتهها را ارائه نمودند. در حال حاضر نیز گزارش‌های متعددی حاصل اجماع کمیتهها در خصوص موضوعات مرتبط با احیای دریاچه ارومیه تدوین گردیده و اعضا متناسب با موضوعات مطرح در کمیتهها در حال افزایش است.
۲-۳- کارگروههای تخصصی (Task Force)
برخی از موضوعات و ابهامات میان چند کمیته مشترک بوده و نیازمند مشارکت طیف وسیعی از دستگاه‌های اجرایی، شرکت‌های پیمانکاری و یا تولید‌کننده برخی تجهیزات و … می‌باشد. لذا مقرر گردید تا موضوعات در قالب کارگروههای تخصصی و با حضور متخصصان و عوامل دیسیپلین‌های مطرح در کارگروه از طریق متدولوژی هم‌اندیشی و یک کمیته پشتیبان فنی به جمع‌بندی برسند. موضوعات کارگروههای تخصصی توسط کمیتههای تخصصی و کمیته راهبری استخراج گردیدند و تا تاریخ ۱۳۹۳/۰۲/۱۰، ۱۴ کارگروه تخصصی به شرح ذیل تشکیل شده و به جمع‌بندی نهایی رسیده است، کلیه گزارشات و مستندات مربوط به فعالیت کارگروههای تخصصی تولید شده است. همچنین بیش از ۴۵۰ نفر از متخصصین، اعضای داخلی و خارجی کارگروههای مذکور می‌باشند.
۱. کارگروه تخصصی بررسی اندرکنش آبخوان‌های ساحلی با دریاچه ارومیه
۲. کارگروه تخصصی احیای مرحله‌ای دریاچه ارومیه
۳. کارگروه تخصصی تعیین تکلیف طرح‌های توسعه منابع آب حوضه آبریز دریاچه ارومیه
۴. کارگروه تخصصی بررسی طرح‌های انتقال بین‌حوضه‌ای
۵. کارگروه تخصصی مدیریت آب کشاورزی (مدیریت تقاضای آب کشاورزی)
۶. کارگروه تخصصی مدیریت آب‌های سطحی و زیرزمینی
۷. کارگروه تخصصی بررسی راهکارهای حفظ پیکره آبی دریاچه و انتقال آب به آن
۸. کارگروه تخصصی بررسی اندرکنش اقلیم منطقه و دریاچه ارومیه
۹. کارگروه تخصصی برآورد میزان واقعی آب ورودی به پیکره اصلی (آبی) دریاچه ارومیه از رودخانه‌های منتهی به دریاچه
۱۰. کارگروه تخصصی بررسی اثرات بهداشتی ناشی از خشک شدن دریاچه ارومیه
۱۱. کارگروه تخصصی بررسی اثربخشی سیستم‌های آبیاری مدرن در احیای دریاچه ارومیه
۱۲. کارگروه تخصصی احیای اکولوژیک دریاچه ارومیه
۱۳. کارگروه تخصصی بررسی راهکارهای کنترل و تثبیت کانون‌های ایجاد طوفان نمک
۱۴. کارگروه تخصصی بررسی حجم آب قابل رهاسازی از سدهای حوضه آبریز دریاچه ارومیه
۱۵. کارگروه تخصصی راهکارهای کاهش تبخیر
۱۶. کارگروه تخصصی آسیب‌شناسی ادامه وضع موجود دریاچه ارومیه
۱۷. کارگروه تخصصی اشتغال و معیشت جایگزین
۱۸. کارگروه تخصصی بررسی اثرات ورود آب شیرین بر شورابه و بستر نمکی دریاچه ارومیه
۱۹. کارگروه تخصصیبررسی و امکان‌سنجی تامین آب برای دریاچه از منابع آب نامتعارف
۲۰. کارگروه تخصصی بررسی نحوه تعیین و پرداخت خسارت عدمکاشت به کشاورزان
۳-۳- مطالعات تطبیقی
اتخاذ و اجرایی نمودن هرگونه راهکار و اقدام اجرایی در راستای احیای دریاچه ارومیه نیازمند بررسی دقیق ابعاد مختلف و آثار مستقیم و غیرمستقیم آن‌ها است. وجود دریاچه‌های مشابه مختلف در نقاط مختلف دنیا و اجرای طرح‌های مختلف در راستای بهبود وضعیت و احیای نسبی آن‌ها این فرصت را به وجود آورده است تا بتوان از تجارب موجود در اتخاذ تصمیمات درست و مناسب در خصوص دریاچه ارومیه بهره گرفت.
در این راستا دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه انجام مطالعات تطبیقی دریاچه‌های مختلفی را در دستور کار خود قرار داده است. مهم‌ترین اهداف مورد انتظار از انجام این مطالعات را می‌توان در قالب موارد زیر بیان نمود؛
- شناخت فرآیندها و چارچوب‌های برنامه‌ریزی و اجرایی جهت تدوین و اجرای برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت به منظور احیاء دریاچه‌های مشابه
- تحلیل تجارب و درس آموخته‌های حاصل از اجرای اقدامات و طرح‌های مختلف جهت احیای دریاچه‌های مشابه در نقاط مختلف دنیا
- بررسی و ارزیابی میزان اثربخشی و کارایی برنامه‌ها، طرح‌ها و پروژه‌های مختلف اجراشده بهمنظور بهبود و احیای دریاچه‌های مشابه
- پیشنهاد راهکارها و اقدامات مناسب برای احیای دریاچه ارومیه مبتنی بر تحلیل تجارب حاصل از دریاچه‌های مشابه
در راستای تحقق اهداف فوق و بر اساس نتایج حاصل از جمع‌بندی‌های صورت گرفته و اخذ نقطه‌نظرات کمیته راهبری، دریاچه‌های پیشنهادی تاکنون جهت انجام مطالعات تطبیقی به شرح زیر انتخاب گردیدند؛
- Great Salt Lake
- Aral Sea
- Salton Sea
- Owens Lake
لازم به ذکر است که به منظور استفاده بهینه از تجارب دریاچه‌های مشابه، از کارشناسان و متخصصین خارجی نیز در این زمینه بهره لازم گرفته می‌شود. علاوه بر دریاچه‌های فوق‌الذکر از تجارب سایر دریاچه‌ها نیز به صورت موردی استفاده می‌گردد.
۴-۳- نشست‌های تخصصی کمیتهها و کارگروه‌‌ها
به منظور بهره‌مندی کامل از نقطه‌نظرات متخصصین و کارشناسان از رشته‌های مختلف و همچنین هم‌افزایی بین نتایج حاصل از مطالعات صورت گرفته و هماهنگی بین کارگروههای تخصصی و کمیتهها در راستای جمع‌بندی و ارائه راهکارهای مناسب جهت احیای دریاچه ارومیه، برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی مختلفی در دستور کار دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیا قرار گرفته است.
۵-۳- راه‌اندازی سایت ستاد احیای دریاچه ارومیه
با توجه به حضور و همکاری تعداد زیادی از اساتید، متخصصین و صاحب‌نظران در قالب کمیتهها و کارگروههای تخصصی ستاد، نیاز به وجود بستر مناسب برای انجام هماهنگی و تبادل اطلاعات، لزوم اطلاع‌رسانی عمومی از روند و نتایج حاصل از فعالیت‌های انجام‌شده در چارچوب ستاد و نیز ایجاد امکان شناسایی و بهره‌مندی از کمک‌های داوطلبان مشارکت در احیای دریاچه ارومیه، سایت ستاد احیای دریاچه ارومیه، طراحی و در حال تکمیل‌‌شدن است.
در کنار دو بخش اصلی پورتال دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق – که ویژه اعضای ستاد است- و بخش دوستداران دریاچه ارومیه – که به دنبال شناسایی و برقراری ارتباط با فعالان و داوطلبان به مشارکت در طرح است- کاربران سایت می‌توانند اطلاعات و اخبار مرتبط با دریاچه ارومیه، فعالیت‌های ستاد، تجارب جهانی مشابه و … را در منوهای سایت مشاهده نمایند. ضمناً تشکیل بانک کلیه اطلاعات موجود و مرتبط با دریاچه ارومیه در قالب کتابخانه سایت در حال انجام است.
۶-۳- سایر اقدامات
از سایر اقدامات صورت گرفته در ستاد احیای دریاچه ارومیه می‌توان به موارد هفت‌گانه زیر اشاره نمود. لازم به‌ذکر است که پس از استخراج راهکارهای مدیریت احیای دریاچه، اقدامات مرتبط با مسائل اجتماعی به نحو چشم‌گیری در قالب تیم‌های متعدد کاری و ظرفیت‌سازی افزایش خواهند یافت، که برنامه‌های مرتبط با آن‌ها در دست تهیه است.
- مشارکت در همایش‌های داخلی و بین‌المللی
- راهبری و سیاست‌گذاری‌های کلان
- عضو‌گیری و مدیریت دوستداران دریاچه ارومیه
- تشکیل حلقه‌های متخصصان داخلی و بین‌المللی
- فعالیت‌های منطقه‌ای (راه‌اندازی دفاتر منطقه‌ای، برگزاری جلسات شوراهای منطقه‌ای، برگزاری جلسه با افراد ذی‌نفوذ منطقه‌ای و ….)
- مستندسازی و تهیه فیلم
- تهیه و اجرای برنامه‌های اجتماعی (آموزش، ظرفیت‌سازی و …)
بهار سیار
لینک کوتاه: